Zet de overstapper centraal

Het is belangrijk om in de huidige fase van ontwikkeling, nu de voorlopers van de nieuwe onderwijsregio’s gevormd worden, voldoende aandacht te houden voor de mensen die nu al - op dit moment - graag in het onderwijs willen (gaan) werken. Om de focus naast de governance, óók op de uitvoer te hebben en te houden, om daar goede dingen te blijven doen en dit te blijven stimuleren. Dat is en blijft dan ook de focus van Onderwijs in: de overstapper centraal stellen.

In dit artikel pleiten we voor het belang van klantgericht denken en handelen bij de inrichting van de hele klantreis voor potentiële overstappers naar het onderwijs. Zo kan er gezamenlijk tot een integrale aanpak gekomen worden voor een sluitende klantreis: van eerste interesse tot aan daadwerkelijke start en een fijne carrière in het onderwijs.

Denken vanuit de primaire doelgroep: de klant

Het overgrote deel van de potentiële overstappers kent de organisatorische structuur in het onderwijs niet. Velen hebben weinig beeld bij het werken in de verschillende sectoren, of van de bevoegdhedenstructuur die daar overheen ligt. In plaats daarvan vragen zich eerst hele basale dingen af (”past het onderwijs bij mij?”), en vervolgens ook hele specifieke (”op welke school kan ik een dagje meelopen?”). Uiteindelijk wil een overstapper gewoon een fijne plek op een fijne school vinden, waar ze goed georiënteerd en met vertrouwen aan de slag kunnen.

De antwoorden op al die basale én specifieke vragen en behoeftes zijn zeker te vinden, maar door de aard van die vragen loopt de organisatie daarvan op landelijk, regionaal en lokaal niveau dwars door elkaar heen. Dat maakt het een uitdaging om met alle partijen een geïntegreerde systematiek te ontwikkelen om de overstapper op al die niveaus, bij al die vragen en behoeftes te helpen, zonder dat de overstapper van het kastje naar de muur gestuurd wordt of het overzicht verliest. In het tweede deel van dit artikel gaan we dieper in op al die vragen en behoeftes, maar starten nu eerst met enkele algemene observaties over kansen in de regionale aanpak van het het personeelstekort van het onderwijs.

Sectoroverstijgend

De ervaring leert dat veel oriënterende overstappers nog openstaan voor meerdere sectoren, daar nog niet altijd een goed beeld van hebben en nog niet hebben gekozen waar ze het liefst zouden willen werken. Soms hebben ze wel ideeën, bijvoorbeeld vanuit hun omgeving (bv. kinderen die naar de basisschool gaan), maar ook vanuit hun eigen vakinhoudelijke achtergrond (bv. timmerman of accountant). Het is voor de overstapper goed om te kijken naar aspecten zoals ‘wat zijn mijn mogelijkheden’, ‘welke doelgroep vind ik leuk?’, en ‘welke kennis en ervaring neem ik mee?’.

Bovenregionale samenwerking

In de oriëntatiefase zijn overstappers over het algemeen zeer bereid om verder te reizen als er interessant aanbod is om zich te kunnen oriënteren. Zeker als dit ervoor zorgt dat ze sneller of een beter passende activiteit kunnen bijwonen. Dit geografisch oriëntatiegebied is vaak zelfs groter dan het geografisch gebied van een onderwijsregio. Door deze reisbereidheid wonen statistisch gezien veel mensen in de buurt van meerdere regio’s. Ze melden zich dus graag aan voor activiteiten in een andere regio dan waar zij wonen. Door het afstemmen van bijvoorbeeld oriëntatie-activiteiten over de regio’s heen kan het aanbod voor de overstapper zeer verrijkt worden. Uiteraard is het hierbij essentieel dat de overstapper het aanbod uit meerdere regio’s op een overzichtelijke manier kan vinden.

Voorkomen van concurrentie

De essentie van regionale samenwerking is dat onderwijsinstellingen elkaar niet beconcurreren om voldoende personeel te verkrijgen. Maar ook bovenregionaal moet concurrentie voorkomen worden. Dus, in lijn met het vorige punt: organiseer geen informatieavond op dezelfde avond als een buurregio.

Ook online is het belangrijk dat er geen onnodige concurrentie ontstaat. Elk regioloket wil veel mensen trekken en dus veel websitebezoekers genereren en daartoe hoog in de ranking van zoekmachines naar voren komen, maar niet iedereen kan tegelijk in de top drie staan. Door krachten te bundelen, kan concurrentie voorkomen worden en kunnen de publieke middelen zo gericht mogelijk benut worden.

Voorkom dubbel werk en vind niet opnieuw het wiel uit

Organiseer de juiste activiteit op het juiste niveau. Een meeloopdag wordt lokaal georganiseerd, en kan regionaal of zelfs bovenregionaal aangeboden worden. Een website met informatie over werken in het onderwijs kan een regionaal karakter hebben, maar er zijn ook veel landelijk geldende aspecten. Zorg dan dat er op landelijk niveau wordt gezorgd voor de correctheid en actualiteit van die landelijk geldende informatie. Het is zonde als er tegelijkertijd te veel ontwikkeld wordt op veel verschillende plekken. Digitale tools en online activiteiten zijn voor overstappers in meerdere regio’s te volgen. Door een integrale systematiek te gebruiken, waarbij duidelijk is wie wat doet op welk niveau, blijft het helder voor zowel de overstappers als prettig werken voor regio’s en worden krachten en talenten ingezet op de plek waar ze liggen.

Correcte informatievoorziening

Voor een overstapper is het frustrerend om op verschillende websites of van verschillende mensen verschillende informatie te krijgen. Het is essentieel dat de gegeven informatie altijd correct en consistent is. Het is dan ook een doorlopende klus om ervoor te zorgen dat alles actueel is. Datzelfde geldt ook voor het actuele aanbod aan oriëntatie-activiteiten in de regio. Linken naar elkaar en samenwerken is essentieel voor correcte en actuele informatievoorziening. Eigenaarschap beleggen, taken verdelen en goed samenwerken zijn belangrijke elementen hierin.

Goede verhalen delen

Door met regelmaat op lokaal niveau in de school activiteiten te organiseren krijgen niet alleen overstappers een beter beeld van het onderwijs, maar krijgen ook de mensen uit het onderwijs een beter beeld van de meerwaarde van deze potentiele overstappers naar het onderwijs. Dit is essentieel voor de aanpak van het personeelstekort. Te vaak heerst nog het beeld in het onderwijs dat een ervaren overstapper of zij-instromer lastiger is dan iemand vers van de opleiding. In sollicitatieprocedures wordt er dan ook te vaak een kandidaat met een bevoegdheid verkozen boven een kandidaat zonder bevoegdheid, waardoor de jaarlijkse stoelendans der docenten in stand gehouden wordt en de instroom van nieuwe docenten te weinig op gang komt. Een enthousiast solliciterende overstapper, die andere kennis, ervaring en competenties het onderwijs in kan brengen, kan echt een meerwaarde zijn voor het onderwijs.

Goede verhalen van overstappers en zij-instromers delen, en dan vooral de meerwaarde die zij meebrengen, helpt scholen open te staan en misschien zelfs gericht personeelsbeleid te voeren op de kwaliteiten en competenties die diverse professionals meebrengen.

We kunnen er samen werk van maken deze goede en mooie verhalen te delen, te verspreiden en zo nog meer mensen ín het onderwijs te enthousiasmeren voor overstappers, maar ook potentiele overstappers te interesseren voor het prachtige onderwijs.

De klantreis die een overstapper doorloopt

Kansen in de klantreis

In de ideale wereld is de klantreis van een overstapper zo overzichtelijk georganiseerd dat een overstapper op elk moment weet waar hij terecht kan, bij wie hij terecht kan, weet wat voor vragen hij kan stellen, zich laagdrempelig kan aanmelden bij het geboden aanbod en overal een warm welkom krijgt. Zo wordt de overstapper gestimuleerd om door te zetten, initiatief te blijven nemen en krijgt hij daarbij af en toe een zetje in de rug.

Elke overstapper is uniek en heeft een eigen voorkeur voor de manier waarop hij zich wil oriënteren. Zo zijn veel overstappers benieuwd hoe een dag als leraar eruit ziet, hoe je een les voorbereidt, in hoeverre je samenwerkt met collega’s en wat je naast het lesgeven nog meer doet. Elke overstapper kan op verschillende manieren antwoorden willen zoeken op deze vragen. Je kunt je op het internet inlezen, een meeloopdag plannen, (video)bellen met een ervaringsdeskundige en nog veel meer. Dit onderscheid tussen de inhoudelijke vragen en de manier waarop verschillende mensen een antwoord daarop willen zoeken, hebben we weergeven in de onderstaande figuur.

Een overzicht van de vragen en behoeften aan faciliteiten bij de overstapper voor fase 2 - 6

Een deel van dit gewenste aanbod bestaat (deels) al, of is in ontwikkeling. Een ander deel bestaat nog helemaal niet. Naast het verder ontwikkelen van dit aanbod is er een ander element wat van belang is in het succes van een overstap: de potentiële overstapper moet namelijk dit aanbod wel kunnen vinden. Er is dus een goede integratie nodig van al het landelijke, regionale en lokale aanbod aan activiteiten. Door een integrale systematiek te hanteren is het mogelijk om al dit aanbod overzichtelijk te ontsluiten via een centraal platform, waarbij ook het aanbod in de regio’s overzichtelijk bij het regioloket beschikbaar blijft. Door dit aanbod ook landelijk te ontsluiten zal er meer animo gegenereerd kunnen worden voor alle regionale en lokale activiteiten, en blijft de overstapper zelf de regie houden over zijn eigen proces (eigenaarschap) en kan hij verantwoordelijkheid en initiatief nemen voor zijn eigen route.

Naast het ontsluiten van alle activiteiten op een overzichtelijke manier is er ook een kans in het doorlopende persoonlijk contact om waar nodig zo af en toe een zetje in de rug te kunnen geven. In de figuur hieronder is daarom ook een doorlopende hulplijn ingetekend. Dit kan bij een regionale of landelijke adviseur, of iemand met specifieke expertise: het doel is dat de overstapper altijd de juiste sparring en begeleiding bij de hand heeft.

Om dit te realiseren is er een sterke samenwerking en integratie nodig tussen alle partijen. Alles wat er regionaal en lokaal georganiseerd wordt dan ook via het centrale platform aan de overstapper ontsloten en hij kan doorlopend bij de hulplijn terecht. Het centrale platform wordt zo gevoed vanuit de regio’s met allerlei aanbod, aangevuld met allerlei landelijk aanbod, en de regio’s worden daardoor op hun beurt weer gevoed met geïnteresseerde kandidaten. Door dit geïntegreerd aan te bieden kan een overstapper landelijk en vervolgens ook regionaal goed verder geholpen worden. Om uiteindelijk in een bepaalde regio te oriënteren, matchen, voorbereiden en natuurlijk starten!